مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، منصوره شوشتری: محمد دبیر مقدم در شصت و سومین نشست ماهانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی با عنوان «زبان های منطقه البرز» با اشاره به ضرورت انجام تحقیقات زبان شناختی بر گویش های مختلف زبان فارسی گفت: به نظرم ما معلمان و دانشجویان زبان شناسی تنها شاهد از بین رفتن گویش های مختلف زبان فارسی هستیم.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: زمانی که معاون فرهنگستان شدم در نظر داشتم گویش های محلی ایرانی را ضبط کرده و در وبگاه فرهنگستان در اختیار علاقمندان قرار دهم اما بعد فهمیدم بین نظر و عمل فاصله زیادی هست.

معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان بر وجود تنوع گویشی در ایران تصریح کرد و افزود: در صورتی که تحقیقات بیشتری روی این گویش های صورت بگیرد هم دانش زبان شناختی از نظر علمی افزایش می یابد و هم پژوهشگران ایرانی برای حضور در سطح جهانی علم زبان شناسی حرف بیشتری دارند؛ ضمن اینکه نظریه های زبان شناختی را با مستندات این مطالعه ها بهتر و بیشتر می توان ارزیابی کرد.

در ادامه حبیب برجیان -پژوهشگر ارشد بخش ایران شناسی دانشگاه کلمبیا و زبان شناس- با معرفی منطقه البرز از خراسان تا آذربایجان به سه قسمت مرکزی، شرقی و غربی در کرانه دریای خزر گفت: این منطقه دارای سه جلگه گیلان، هامون و تنکابن است که این جلگه ها بیشترین جمعیت منطقه را در خود جای داده اند و مراکز مدنی در این جلگه ها در طول تاریخ تشکیل شده اند.

پژوهشگر ارشد ایران شناسی دانشگاه کلمبیا افزود: اگر بتوانیم جغرافیای البرز را به سادگی تشخیص دهیم توان فهم توزیع گویش ها و زبان های منطقه را داریم. یکی از مختصات فرهنگی این منطقه جشن گرفتن تیرماه سیزده، مطابق با چهل وسومین روز از فصل پاییز است که اگر مردم منطقه ای این جشن را در تقویم خود داشته باشند به نوعی جزء فرهنگ مازندرانی به حساب می آیند.

وی با اشاره به اینکه زبان مازندرانی به دو نام مازندرانی و طبری خوانده می شود، گفت: در بسیاری از مطالعه ها این دو نام به صورت مترادف به کار می رود.

نویسنده کتاب «کتابت زبان های ایرانی» ادامه داد: در مطالعه میدانی که در این منطقه انجام دادیم سه زبان مازندرانی در خاور، گیلکی در باختر و کاسپی مرکزی در میانه را تشخیص دادیم که میزان تفهیم و تفاهم میان این لهجه ها بسیار کم است.

وی همچنین از انجام مطالعه میدانی دیگری در منطقه دره جاجرود مشهور به نام قصران خبر داد و گفت: در این دره بر اساس مطالعه انجام شده دریافتیم میزان زبان مازنی از سمت شمال به سمت جنوب این دره کمتر می شود. در مطالعه آماری بر اساس مطالعه میدانی انجام شده در این منطقه دریافتیم که در آبادی های بالای سر در جاجرود سهم زبان مازندرانی بیش از 80 درصد و در آبادی های سفلی تا 12 درصد است.

برجیان تاکید کرد: بر این اساس می توان گفت در این منطقه شاهد بریدگی و تسلسل گویشی بین لهجه تهرانی و مازندرانی هستیم.