مازندنومه؛ سرویس محیط زیست و گردشگری، اشکان جهان‌آرای: برخی سمن‌های محیط زیستی در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند گامی برای ترویج فرهنگ درختکاری بردارند. یکی از این انجمن‌های مردمی، کانون «طبیعت و سلامت مازند» است که از سال 1386 در قائمشهر فعالیت خود را آغاز کرد و چند سال است فعالیت تخصصی در زمینه درختکاری را با گستره فراشهرستانی و مد نظر داشتن اماکن همگانی انجام می‌دهد.

این انجمن طرحی به نام «مجموعه باغ‌های هیرکانی» را اجرا کرده و در حال ادامه آن است که نگاهی خاص و بومی به درختکاری در مازندران دارد. چندی پیش نیز نهالکاری گونه باارزش جینکو توسط همین سمن با همراهی تعدادی از فعالان محیط زیست و استادان دانشگاه در محوطه سازمان مرکزی دانشگاه مازندران برگزار شد.

به گفته مدیر انجمن سلامت و طبیعت مازند، هدف این مجموعه طبق اساسنامه، انجام فعالیت‌های اجتماعی در زمینه ورزش و محیطبانی از فضای سبز شهری و اجتماعی است.

«کاظم باقرزاده» به همشهری می‌گوید: «این مجموعه از 2 سال پیش زیرگروهی به نام مجموعه باغ‌های هیرکانی تشکیل داد که هدف آن کاشت و احیای گونه‌های بومی درختی مازندران در فضاهای سبز مکان‌های همگانی است. در واقع کار ما جنگل‌کاری نیست؛ بلکه با محوریت گونه‌های بومی و کمیاب مازندران باغ ایجاد می‌کنیم.»

بلوط، گیلاس وحشی، نمدار، توسکا، سپیدار، وِولی یا شب خسب، افرا، انجیلی، اِزّار، سرخدار، سفید پلت و انواع بومی دیگر که جنگل‌های هیرکانی وجود داشتند و اکنون در معرض خطر هستند، گونه‌هایی هستند که این انجمن در صورت در اختیار داشتن‌شان برای کاشت آن‌ها در مناطقی که امکان حفاظت از گونه‌ها وجود داشته باشد تلاش می‌کند.

این فعال محیط زیستی که آموزگاری بازنشسته است، می‌افزاید: «مدارس، پادگان‌ها، محوطه مساجد و امامزاده‌ها، دانشگاه‌ها، حیاط بیمارستان‌ها و مکان‌های مشابه دیگر را برای کاشت این نهال‌ها انتخاب می‌کنیم. طی این دو سال از قائمشهر تا رویان کاشت نهال را در مکان‌های مشخص انجام دادیم. تا کنون 36 هزار اصله نهال بومی و باارزش را در عرصه‌های قابل حفاظت کاشتیم. حتی در روستاها نیز نهال می‌کاریم. هیچ چشمداشتی هم برای اجرای این طرح نداریم و فقط از مسئولان و مردم همکاری می‌خواهیم. به گفته برخی مسئولان، ما در حال انجام کاری هستیم که برخی شرکت‌ها برای انجام آن صدها میلیون تومان پول طلب می‌کنند.»

احیای گونه‌های بومی

باقرزاده 72 ساله معتقد است که فرهنگسازی برای درختکاری و کاشت نهال را باید با ورود به جامعه و دست به کار شدن عملی کرد. او می‌گوید: «بعضی از اطرافیان و دوستان می‌گویند درختکاری ما در مقابل غارت جنگل‌ها تاثیری ندارد و به چشم نمی‌آید. اما اگر قرار باشد همه اینطور فکر کنیم، پس چه کسی برای محیط زیست و آینده فرزندان‌مان گام بردارد؟ بلوطی که امروز می‌کاریم 250 سال دیگر هم زنده می‌ماند. آن زمان هیچ کدام از ما زنده نیستیم، اما این درخت‌ها تاثیرشان را خواهند گذاشت و ترسیب کربن را انجام می‌دهند.»

این فعال محیط زیستی با بیان این که با نهال کاری بدون ضابطه و برنامه و به ویژه کاشت سوزنی برگ‌ها مخالفیم، اظهار می‌کند: «هدف ما احیای گونه‌های جنگل‌های هیرکانی است. هر جا نهالی بکاریم نام آن گونه را نیز کنارش قرار می‌دهیم تا مردم بدانند چه درختی را می‌بینند. به همین دلیل صرفا کاشت نهال برای ما مهم نیست. یعنی تنوع گونه‌های جنگلی و بومی برای ما اهمیت زیادی دارد. اما متأسفانه اداره کل منابع طبیعی می‌گوید امکان این که همه گونه‌ها را در اختیار ما قرار دهد وجود ندارد. وقتی به نهالستان نکاچوب رفتیم با وجود این که نهال‌های سفیدپلت بسیار زیادی وجود داشت، فقط چند اصله نهال از این گونه به ما دادند. در حالی که ما این نهال‌ها را برای جامعه می‌خواهیم. به همکاری بیشتر مسئولان در تأمین نهال‌های بومی و جنگلی نیاز داریم.»

نیاز به همکاری نهادها

باقرزاده نگران از بین رفتن گونه‌های بومی جنگل‌های هیرکانی است و می‌گوید: «سپیدار نمادی برای مازندران است. این درخت نمودار زندگی ما انسان‌هاست؛ اما دیگر در مازندران سپیدار نمی‌بینیم. سرخدار را در تمام مازندران از دست دادیم. وِولی در خراسان به وفور دیده می‌شود، اما در مازندران که زادگاه این گونه است کمتر یافت می‌شود. نهال انجیلی، اِزّار و سرخدار و چند گونه‌ دیگر کم یافت می‌شود و اگر هم باشد گران است. انتظار داریم که در تأمین این گونه‌ها استانداری و فرمانداری‌ها و شهرداری‌ها به ما کمک کنند.»

وی با بیان این که طرح ما به عنوان یکی از طرح‌های نمونه در سازمان جنگل‌های کشور مورد توجه قرار گرفت، می‌گوید: «برخی نهال‌هایی که برای بعضی مکان‌ها انتخاب می‌شوند، بزرگتر از نهال معمولی هستند. در محوطه بیمارستان شهید رجایی بابلسر با همکاری بسیار خوب رئیس این بیمارستان، 190 درخت 2.5 تا 3 متری کاشتیم. این گونه فضاهای ما نیاز بیشتری به کاشت درخت دارند.»

همکاری نهادها با این انجمن صرفا در قالب تأمین نهال محدود نمی‌شود. در اختیار گذاشتن کامیون برای جابه‌جایی نهال‌ها نیز می‌تواند به این مجموعه در انجام رسالت اجتماعی-محیط ‌زیستی‌شان کمک کند. نگهداری از نهال‌های کاشته شده نیز از دیگر کارهایی است که به اجرای این طرح کمک می‌کند. با این حال برخی نهادها و شهرداری‌ها توجهی به این طرح ندارند. اما اداره کل منابع طبیعی مازندران-ساری تلاش می‌کند که در حد توان و امکان با این مجموعه مردمی همکاری کند.

پشتیبانی منابع طبیعی از طرح

کارشناس اداره جنگل‌کاری و پارک‌های اداره کل منابع طبیعی مازندران-ساری با بیان این که یکی از وظایف ما که در شمال کشور زندگی می‌کنیم حفظ ذخایر جنگلی است، در این باره به همشهری می‌گوید: «کاری که این دوستان انجام می‌دهند در خور ستایش و ماندگار است. توجه‌شان به ترکیب گونه‌ای متفاوت نیز جای تشکر و حمایت دارد. ما نیز در اداره کل باید اهتمام بورزیم تا این محیط سبز که در آن هستیم را با این ترکیب گونه‌ها حفظ کنیم.»

«بهرام وهاب‌زاده» درباره کمک به طرح باغ‌های هیرکانی می‌گوید: «این که همه خواسته‌ها برای تأمین گونه‌های مختلف را برآورده کنیم شاید در توان نباشد. اما هر چقدر توانایی داشته باشیم کمک می‌کنیم. تا الان هم این کار را کردیم. البته پیشنهاد می‌شود که یک نهضت مردمی در این راستا ایجاد شود. برای ایجاد یک نهضت مردمی معمولا مدیران تلنگر می‌زنند و مردم پای کار می‌آیند. باید مردم راغب شوند که به تولید و کاشت و نگهداری نهال بومی روی بیاورند.»

وی به دریافت تقاضاهایی برای صدور مجوز تولید نهال‌های بومی جنگلی اشاره دارد و می‌افزاید: «شاید نیت این متقاضیان اقتصادی باشد، اما نتیجه خوبی برای محیط زیست دارد. به همین دلیل باید بخش خصوصی را برای فعالیت در تولید این نهال‌های بومی و خاص تشویق کنیم. سمت و سوی نگاه ما باید بیشتر مردمی باشد تا کار ماندگار شود. نهضت فضای سبز یک انقلاب محیط زیستی است که باید مردم در آن پای کار بیایند.»

کارشناس اداره جنگل‌کاری و پارک‌های اداره کل منابع طبیعی مازندران-ساری با اشاره به در پیش بودن اسفند ماه و هفته منابع طبیعی، درباره ایجاد هماهنگی با نهادهای دولتی برای همکاری با پروژه‌هایی مانند باغ‌های هیرکانی اظهار می‌کند: «یکی از وظایف ما ایجاد هماهنگی و تقویت مشارکت دوایر دولتی و شهرداری‌ها با این مجموعه‌هاست. در اداره کل، اداره ترویج و مشارکت‌های مردمی وجود دارد که در راه ایجاد همین بستر هماهنگی فعال است. تا جایی که توان داشته باشیم با اجرای این طرح همکاری می‌کنیم. زیرا هدف ما مشترک است و برای نهضت گسترش و حفاظت از فضای سبز کار می‌کنیم.»