يکشنبه 14 مرداد 1386-0:0

اعجاز دست ها

نگاهي به هنر سفالگري درمازندران(على خاكزاد )


هنر سفالگرى در ايران سابقه اى ديرينه دارد. دليل اين ادعا را مى توان وجود ظروف و اشياى سفالينه اى دانست كه از ادوار گذشته تاكنون بر جاى مانده است. آثار دلرباى برجاى مانده از هنرمندان سفالگر ايرانى، بدون مبالغه از حيث عظمت و شكوه بى مانند است.

طبق مدارك باستان شناسى، هنرمندان نواحى فلات مركزى ايران، كرمانشاه و حاشيه درياى خزر در توسعه و پيشرفت اين هنر سهم مؤثرى داشته اند. كاوش هاى باستان شناسى، همچنين ثابت كرده ساخت ظروف سفالين در حاشيه درياى خزر همانند ديگر مناطق ايران از هزاران سال پيش متداول بوده است و امروزه هنرمندان سفالگر مازندرانى سفالينه را بهترين عامل براى نمايش استعدادهاى هنرى خود يافته و در طراحى، رنگ آميزى، نقوش تزئينى سعى و كوشش فراوانى به عمل مى آورند. از طرفى توسعه اين هنر در ادوار گوناگون با برخوردارى از عوامل متعددى نظير اقتصاد، كشاورزى، باورهاى مذهبى و ادبيات شكل گرفته و تا به امروز ادامه يافته است.


سيده عاطفه احسانى يكى از هنرمندان جوان ساروى است كه در زمينه سفالگرى فعاليت مى كند وى كه تجربه اش را براى احياى اين هنر بكار گرفته است در كودكى از طريق پدرش سيدنبى ا... احسانى كه يكى از مرمت كاران آثار تاريخى در سازمان ميراث فرهنگى، صنايع دستى و گردشگرى استان مازندران است، مجذوب آثار دلرباى تاريخى و سفالينه زادگاهش مى شود.

 او بعدها به طور حرفه اى براى كسب مهارت و تجربه از محضر استاد امين يعقوبيان كارشناس سراميك و مدرس دانشگاه و استادكار سفال و سراميك سازمان ميراث فرهنگى، صنايع دستى و گردشگرى مازندران بهره جست و در اين رشته طرح هاى نو و جديدى را احيا مى كند.


با تعمق در آثار سيده عاطفه احسانى به راحتى مى توان زوايايى از هنر شرق را لمس كرد. عمده كارهاى استاد عاطفه احسانى در سفالگرى تهيه خمير، شكل بخشيدن، لعاب دهى، تزئينات، پختن، نقش و نگار و رنگ آميزى است.

وى نگارش بر سفالينه را يكى از تزئينات مهم و مورد علاقه سفالگران مى داند كه زمانى آن را با الهام از گرايش هاى مذهبى و زمانى تحت تأثير ادبيات شكل مى دهند. اين هنرمند جوان مى گويد: نقاشى بر روى سفال به دو روش صورت مى گيرد يكى نقاشى روى لعاب كه دورنگى ناميده مى شود و روش دوم نقاشى زير لعاب كه به زير رنگى مرسوم است.

 وى سابقه صنعت سفالگرى در ايران را با استناد به تحقيق محققان، به هزاره هشتم قبل از ميلاد بيان مى كند و معتقد است توسعه اين هنر در ادوار گوناگون با برخوردارى از عوامل متعدد نظير باورهاى مذهبى، ادبيات، اقتصاد و كشاورزى شكل گرفته است و تا به امروز ادامه يافته است. وى شيوه ساخت و اشكال گوناگون سفالينه را از جمله مواردى دانست كه اين هنر والاى ايرانى را در ادوار اسلامى از اهميت بالايى برخوردار كرده است.

سيده عاطفه احسانى طبق مدارك باستانشناسى مى گويد: كشفيات اخير آثار سفالى گوهرتپه بهشهر، ثابت كرد حاشيه جنوبى درياى خزر نيز همانند ديگر مناطق ايران چون زاگرس، آذربايجان، خراسان بزرگ و حتى در حاشيه كوير ساخت ظروف سفالين از هزاران سال پيش مرسوم بوده است و ايرانيان به سبب موقعيت خاص كشورشان و قرار گرفتن بر سر راه تمدن هاى قديم، نه تنها از نخستين سازندگان آثار سفالين بوده اند بلكه از چيره دست ترين سازندگان اين هنر به شمار مى رفتند.


اين هنرمند سفالگر كه ۱۸ سال سن دارد، مى گويد: با توجه به اين كه در گذشته ايران يكى از مهم ترين توليدكنندگان و مبتكران فرآورده هاى سفالى بوده است. پس از اسلام با تلفيق طرح هاى ايرانى و اسلامى جلوه اى ديگر به اين هنر بخشيده شد. زيرا خلاقيت، لطافت و جذابيت اشكال اين دوره هر بيننده اى را تحت تأثير قرار داده و ناخودآگاه او را به ستايش وامى دارد.


وى مشكلات حرفه اى خود را كمبود فضاى مناسب براى برپايى نمايشگاه جهت عرضه فرآورده هاى سفالين در استان و فقدان يك اتحاديه يا انجمن در مازندران براى حمايت از شاغلان اين رشته هنرى بيان مى كند و مى گويد: در اين شغل تعرفه و دستمزدى ثابت وجود ندارد و چون اغلب قراردادها مابين استادكاران و كارفرمايان شفاهى است، بيشتر كارفرمايان در قبال پرداخت دستمزد به تعهدات خود به طور كامل عمل نمى كنند.


وى تصريح كرد: اگر تشكلى صنفى وجود داشته باشد تا بتواند قيمت دستمزدهاى اين حرفه را تعيين كند به قطع مى توان با آشنا كردن علاقه مندان به اين رشته هنرى در راه اعتلاى هرچه بيشتر هنر اين مرز و بوم گام هاى مؤثرى برداشت.(iran-newspaper)