مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، احسان شریعت: مدتی است موج جدیدی در کشور به راه افتاده است. این موج جدید شامل بخشودن برخی  محکومان اعدام است که مرتکب قتل عمد شده اند.

 در این حرکت اولیای دم از گناه قاتل گذشته و با بخشش، از قصاص فرد صرف نظر می کنند.

 طبق احکام اسلامی اولیای دم حق دارند با دادن اجازه به حکومت اسلامی و اجرای حکم شرع،  قاتل را به مجازات اعدام قصاص کنند،  اما از طرف دیگر شریعت اسلامی راه را برای گذشت و بخشش  نیز باز گذارده و به اولیای دم این حق را می دهد تا قاتل را بخشیده، از گناهش درگذرند.

 این حکم الهی در جامعه اسلامی از گذشته تاکنون وجود داشت، اما در یکی دو سال اخیر موج جدیدی از بخشش ها در پای چوبه دار مشاهده شده که به نظر می رسد بیشتر متأثر از جو فرهنگی و برداشت های عمومی از کار رسانه ای باشد.

مطابق تحقیقات، بسیاری از قتل هایی که در کشور اتفاق می افتد قتل هایی است که انگیزه قبلی نداشته و در اثر عصبانیت های آنی و هیجانات کاذب اتفاق می افتد.

 دعواها و نزاع های خیابانی، ستیزه های خانوادگی و درگیری های همسالان اغلب قتل ها را تشکیل می دهد.

 افرادی که تا قبل از آن انگیزه مجرمانه ای برای قتل فرد دیگر نداشته و در اثر غلبه احساس خشم و شهوات نفسانی به این عمل دست می زنند.

 زندگی اجتماعی دارای روابط اجتماعی پیچیده ای است که از هر سو در معرض قرار گرفتن در قالب بحران ها و درگیری ها و اختلافات انسانی است؛  از اختلافات مادی بر سر مسائل اقتصادی گرفته تا نزاع های خانوادگی بر سر مسائل پوچ و بی فایده و اختلافات دیگر می تواند به طور بالقوه روابط میان انسان ها را دچار تشنج کند.

زندگی شهری که هر روز بیشتر از قبل بخش اعظمی از جمعیت کشور را در بر می گیرد، زندگی سرشار از برخوردهای اجتماعی است. چه آنکه در زندگی شهری میزان برخوردهای اجتماعی به دلیل حجم عظیم جمعیتی که در یک نقطه زندگی می کنند بیشتر است و منطقاً افراد دارای روابط و مناسبات بیشتری خواهند بود.

 این مناسبات که در زمینه های مختلفی گسترده شده است، پتانسیل بالقوه نزاع هایی است که اگر مدیریت نشود می تواند به فاجعه ای به نام قتل منجر شود.

قتل عمد در دین مبین اسلام بسیار مذموم به شمار می آید، چرا که به قول الهی کشتن یک انسان همچون کشتن تمامی جامعه است.

 ارزش حیات انسان در نگاه دینی آن اندازه زیاد است که در برخی از ماه های سال که به ماه های حرام معروف اند دیه دوبرابر حساب می شود.

 دین مبین علاقه مند به زندگی توام با صلح و صفا در کنار یکدیگر است. به همین خاطر کشته شدن یک انسان توسط انسانی دیگر را با مجازاتی از همان جنس یعنی کشته شدن قصاص می کند.

 حکم قصاص به این دلیل در دین اسلام وجود دارد تا عامل بازدارنده ای باشد برای تمامی افراد جامعه که حرمت حیات الهی و انسانی را داشته باشند.

 هر انسانی برای جامعه ارزش زیستن دارد. این عامل بازدارنده در کنار خود راهی برای گذشت و بخشش نیز باز گذاشته است.

هم حکم قصاص و هم بخشش برای جامعه مصالحی دارد که در جای خود قابل تأمل است، اما آنچه که اکنون در جامعه اتفاق می افتد جای بررسی دارد.

 اخیراً موجی از بخشش ها در پای چوبه دار به وجود آمده که می شود از زوایای مختلفی بدان نگریست.

 به نظر می رسد این بخشش ها از تلقی های فرهنگی جدیدی متأثر است. تلقی های فرهنگی و نگرشی که رسانه ها تا حد زیادی در آن دخیل اند. در برنامه هایی همچون ماه عسل و برنامه نود چندین بار در این باره برنامه هایی ساخته شده و با اولیای دم که قاتل را بخشیده اند مصاحبه شده است.

برنامه سازی ها تأثیر زیادی در فرهنگ بخشش داشته اند. اما آنچه جای نگرانی دارد آن است که این فرهنگ از حد اعتدال خود خارج شود و به افراط روی آورد.

 اگر از جنبه ای کلی به موضوع نگریسته شود باید عنوان کرد هر چیزی در جای خود و با در نظر گرفتن شرایط خاص خود دارای ارزش است.

 قصاص و بخشش هر کدام در جای خود و با در نظر گرفتن شرایط خود باید مورد توجه قرار گیرد. فرهنگ بخشش بسیار ممدوح و پسندیده است. اینکه فرهنگ گذشت و بخشش در تمامی عرصه های جامعه جایگاه ویژه ای یابد تا حد زیادی به بهبود روابط اجتماعی کمک می کند.

 فرهنگ گذشت و بخشش می تواند جامعه را از تخاصم و خشونت دور کرده و آرامش خاصی به آن بخشد، اما موج جدید بخشش ها این نگرانی را ایجاد می کند که عمل قتل عمد کم اهمیت تلقی شده و انسان ها به امید بخشش و عدم ترس از قصاص در هر درگیری و نزاعی به جان یکدیگر افتاده و مرتکب قتل عمد شوند.

 فرهنگ بخشش بسیار ستودنی است،هم باید جای خود را داشته باشد و هم از حد نگذرد.

اگر فرهنگ بخشش از حد خود بگذرد، خاصیت بازدارندگی قصاص کاهش یافته و ترس عمومی در جامعه از این موضوع کم می شود.

 مسلماً یکی از اصلی ترین خواصی که حکم قصاص برای جامعه دارد ایجاد حالت بازدارندگی است که افراد را در ترسی مثبت داخل می کند تا این عمل اتفاق نیفتاد.

 مراد این نیست که بخشش های مثبت اتفاق نیفتد، بخشش و گذشت نیز مطابق آنچه قول الهی است آثار و خواص مثبت و سازنده ای دارد، اما اگر این فرهنگ بخشش وارد جریان غیرسازنده شود می تواند آسیب زا باشد.