به‌اعتقاد جمعي از كارشناسان و صيادان، ورود انواع آلاينده‌هاي صنعتي،سموم كشاورزي و فاضلاب‌هاي خانگي علاوه برمشكلات زيست محيطي، بركيفيت وجمعيت ذخاير درياي خزر اثر منفي گذاشته است.

آنان خاطرنشان كردند: همچنين تخريب سواحل، نبود سياست واحد حفظ محيط زيست دركشورهاي حاشيه دريا و وجود مهاجم دريايي به نام شانه‌داران درياي خزر را با بحران شديد زيست محيطي مواجه كرده است.

اين عده از روند رو به انقراض نسل ماهيان خاوياري درياي خزر نيز ابراز نگراني كردند.

به تاكيد آنان در صورت اتخاذ و اجرا نكردن تدابير موثر زيست محيطي در منطقه، ميزان جوامع آبزيان به ويژه ماهيان خاوري در سال‌هاي آينده با كاهش جدي روبرو شده كه قابل ترميم نباشد.

براساس اطلاعات منابع موجود، هدايت سالانه‌بيش از يك ميليارد و ‪ ۱۰۰‬ميليون مترمكعب فاضلاب خطرناك از رودخانه‌ها به درياي خزر باعث كاهش شديد اكسيژن آب و در نتيجه تلف شدن بسياري از آبزيان شده است.

درياي خزر با ‪ ۴۶۰‬هزار كيلومترمربع مساحت داراي ‪ ۱۱۴‬گونه، ‪ ۶۳‬زيرگونه، و ‪ ۱۴‬نژاد از كمياب‌ترين ماهيان جهان است.

رييس اتحاديه ماهي فروشان شهرستان چالوس گفت: آلودگي درياي خزر كيفيت گوشت ماهيان اين دريا را كاهش داده است.

"صفر كيا" افزود: ورود انواع آلاينده‌هاي صنعتي و خانگي از طريق رودخانه‌ها به اين دريا، حيات ماهيان را به خطر انداخته است.

وي تاكيد كرد: رفع مشكلات زيست محيطي اين دريا ازسوي كشورهاي حاشيه دريا قبل از بروز بحران الزامي است.

كيا، مقدار صيد ماهيان استخواني اين دريا از زمان شروع فصل صيد تاكنون را حدود ‪ ۶۰‬تن ماهي اعلام و اضافه كرد: اين ميزان در مقايسه با مدت مشابه سال گذشته كاهش چشمگيري داشته است.

رييس اتحاديه ماهي فروشان چالوس يادآور شد: قيمت انواع ماهي نيز در اين منطقه نسبت به سال گذشته حدود ‪ ۵۰‬درصد رشد يافته است.

در حال حاضر هر كيلو ماهي سفيد ‪ ۵۰‬الي ‪ ۱۰۰‬هزار ريال و هر كيلو كفال ‪۳۰‬ الي ‪ ۶۰‬هزار ريال و هر كيلو كپور ‪ ۱۵‬الي ‪ ۲۵‬هزار ريال در اين مناطق به فروش مي‌رسد.

رييس اداره شيلات منطقه تنكابن (غرب مازندران) گفت: از ابتداي فصل صيد تاكنون ‪ ۲۱۱‬تن ماهي توسط ‪ ۱۳‬شركت تعاوني پره اين منطقه استحصال شد.

"صفت الله برخي" افزود: اين مقدار ماهي صيد شده ‪ ۱۹۶‬تن كفال و بقيه ماهي سفيد بوده است.

وي تصريح كرد: مقدار ماهي سفيد صيده شده در سال جاري در مقايسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ‪ ۷۶‬درصد كاهش داشته است.

وي آلودگي آب درياي خزر، برداشت بي‌رويه شن و ماسه، تخريب جايگاه‌هاي صيد را از جمله دلايل كاهش صيد ماهي سفيد در اين منطقه عنوان كرد.

به گفته وي، برخي انواع آلاينده‌ها موجب كاهش كيفيت و جمعيت ذخاير آبزيان اين دريا شده است.

وي عمده‌ترين مشكلات فراروي صيادان را كاهش صيد ماهيان در اين دريا دانست و افزود: در صورت كاهش جدي جمعيت ذخاير اين دريا، صيادان با مشكلات زيادي مواجه مي‌شوند.

وي يادآور شد: درسال جاري حدود دو ميليارد ريال اعتبار به اعضاي شركت- هاي تعاوني پره فعال در اين مناطق پرداخت شد.

‪ ۷۰۰‬صياد در ‪ ۱۳‬شركت تعاوني پره غرب مازندران فعاليت دارند.

يك صياد و عرضه‌كننده ماهي در نوشهر كه خواست نامش اعلام نشود ، تصريح كرد: آلودگي دريا به حدي رسيده كه پوست دستمان را دچار مشكل كرده كه در گذشته چنين نبوده است.

وي توضيح داد: ماهي سفيد به دليل ظرافتي كه دارد نمي‌تواند در آلودگي اين دريا دوام بياورد و تا چند سال آينده نسل اين ماهيان منقرض مي‌شود.

برخي از شناگران اين دريا در تابستان امسال گفتند: درياي مازندران به خاطر آلودگي زياد و وجود انواع آشغال براي شنا مناسب نيست و حتي برخي از شناگران نيز به بيماري پوستي مبتلا شدند.

نماينده مردم نوشهر و چالوس در مجلس شوراي اسلامي گفت: ورود انواع آلاينده‌ها درياي خزر را در معرض آلودگي شديد زيست محيطي قرار داده‌است.

"انوشيروان محسني" تصريح كرد: پيش بيني مي‌شود تا سال ‪ ۳۰۰ ،۲۰۱۰‬ميليون تن فاضلاب كشاورزي وارد رودخانه‌هاي مازندران بشود كه اين امر آلودگي دريا را مضاعف خواهد كرد.

به گفته وي، روزانه در مازندران ‪ ۱۶/۸۸‬تن ازت و هزار و ‪ ۶۸۰‬تن فسفر وارد آبهاي اين استان مي‌شود.

وي فاضلابهاي خانگي، بيمارستاني، كشاورزي و صنعتي را از جمله آلاينده‌هاي مهم زيست محيطي استان مازندران عنوان كرد.

وي با اشاره به كمبود منابع آبي در كشور افزود: كشور ما ‪ ۲۶‬صدم درصد آب شيرين دنيا را دراختيار داشته كه ورود آلاينده‌هاي زيست محيطي كيفيت مطلوب آب را از بين مي‌برد.

محسني بهره‌برداري اكولوژيكي و حفظ و صيانت از جنگل، حفظ ذخاير آبزيان درياي خزر، دفع بهداشتي زباله و اجراي شبكه جمع‌آوري فاضلاب رااز اولويت‌هاي مهم مجلس در برنامه چهارم توسعه براي استانهاي شمالي بيان كرد.

معاون تحقيقات وآموزش وزارت جهادكشاوري نيز درحاشيه سمپوزيوم بين‌المللي ماهيان خاوياري جهان دررامسر، گفت: ورود سالانه صدها ميليون تن مواد آلوده و سمي به درياي خزر، ماهيان اين دريا را آلوده كرده است.

"علي‌آهون منش" افزود: براساس چهار مقاله ارايه شده در اين سمپوزيوم، وجود مواد سنگين نظير "كادبي موم، سرب و فلزات مسموم‌كننده روي بدن، جگر، طحال و داخل گوشت اين ماهيان" را تاييد كرده است.

وي با اشاره به آلودگي زياد اين دريا خاطرنشان كرد: در حال حاضر تمام موجودات درياي خزر تحت تاثير اين آلودگي‌ها قرار گرفته‌اند.

رييس ناحيه پنج توليد و بهره‌برداري شيلات نوشهر نيز گفت: صيد ماهيان خاوياري امسال اين منطقه در مقايسه با مدت مشابه سال قبل ‪ ۲۵‬درصد كاهش داشته است.

ماهيان خاوياري در بهار و پاييز صيد مي‌شوند كه درفصل بهار از اواخربهمن تا ‪ ۲۵‬خرداد و فصل پاييز از اواسط شهريور تا پايان آبان ادامه دارد.

"تيمور نيازي"، ميزان سالانه صيد ماهيان خاوياري تحت پوشش اين ناحيه را هفت الي هشت تن اعلام كرد و افزود: از اين مقدار حدوديك تن خاويار استحصال و توليد مي‌شود.

نيازي ورود آلاينده‌ها و آلودگي شديد رودخانه‌ها، برداشت بي‌رويه شن و ماسه و صيد بي‌رويه توسط قاچاقچيان را از جمله دلايل كاهش صيد ماهيان خاوياري در درياي خزر عنوان كرد.

وي اظهار داشت: در حال حاضر به علت آلودگي شديد رودخانه تكثير ماهيان خاوياري به شكل مصنوعي صورت گرفته كه براي رهاسازي بچه ماهيان خاوياري رودخانه مناسبي وجود ندارد.

رييس ناحيه پنج توليد و بهره‌برداري شيلات نوشهر، رودخانه‌هاي سفيدرود، تجن و گرگان را از جمله مهمترين رودخانه‌هاي محل تخم‌ريزي ماهيان خاوياري عنوان كرد و گفت: اين رودخانه‌ها به دلايل مختلف قابليت تكثير اين ماهيان را ندارند.

به گفته نيازي در صورت حفظ، پاكسازي و احياء رودخانه‌هاي مولد مي‌توان گونه‌هاي بهتري از ماهيان خاوياري را توليد كرد كه سهم بسزايي در افزايش درآمد و اشتغال‌زايي منطقه خواهد داشت.

وي با بيان اينكه سالانه ميلياردها ريال براي توليد و تكثير ماهيان خاوياري هزينه مي‌شود، افزود: صيد بي‌رويه ماهي خاوياري نظير ازون برون و فيل ماهي خسارت سنگيني به شيلات وارد كرده است.

رييس ناحيه پنج توليد و بهره‌برداري شيلات نوشهر اجراي مديريت واحد براي محافظت از رودخانه‌ها و اصلاح قانون برخورد با قاچاقچيان خاويار را از جمله راهكارها براي رفع مشكلات اين بخش عنوان كرد.

نيازي تصريح كرد: اكنون ‪ ۸۰‬درصد صيد ماهيان خاوياري اين منطقه به بخش خصوصي واگذار شده كه با برنامه‌ريزي صحيح، نظارت، هدايت و استفاده بهينه‌از پتانسيل آنها مي‌توان در توليد، تكثير و صيد اين ماهيان بهره برد.

وي تاكيد كرد: دولت بايد امكانات و تسهيلات لازم را در جهت حمايت از بخش خصوصي ارايه دهد.

"بهروز ابطحي" دكتراي ماهي شناسي و استاد دانشگاه تربيت مدرس شهرستان نور گفت: از ‪ ۲۰‬سال گذشته صيد ماهيان درياي خزر به خصوص ماهيان خاوياري روبه كاهش گذاشته است.

وي علت اين كاهش را مشكلات زيست محيطي، صيد قاچاق و بي‌رويه به ويژه در كشورهاي تازه استقلال يافته شوروي سابق، آلودگي‌هاي نفتي، تمركز جمعيت، فعاليت‌هاي كشاورزي و صنعتي، آلودگي شديد رودخانه‌ها و وجود شانه‌داران عنوان كرد.

وي ادامه داد: وجود انواع آلاينده‌ها، روي لارو ومراحل تخم ماهي اثرگذاشته و با ايجاد مشكلات ژنتيكي و رفتاري، غدد توليد مثل آنها را متاثر مي‌سازد.

اين محقق اضافه كرد: وقتي دريا آلوده باشد نسل ماهيان، سالم نبوده و اين مشكل، سبب اختلال در توازن گونه‌هاي ماهيان مي‌شود.

ابطحي خاطرنشان كرد: بايستي روي علل ياد شده كاركرد وتوازن را حفظ نمود و با شناخت بيشتر از شانه‌داران، جوانب مبارزه با آن را دقيق تر عمل كرد.

اين استاد دانشگاه با اشاره به شهرت جهاني ماهي خاويار ايران گفت: حدود ‪ ۹۰‬درصد خاويار جهان از درياي خزر استحصال مي‌شود كه از اين ميزان سهم شيلات فقط ‪ ۱۰‬درصد است.

ابطحي افزود: اگر فعاليت‌هاي شيلات ايران درامر تكثير و رهاسازي ماهيان خاوياري كه نسبت به ساير كشورهاي حاشيه دريا چشمگيرتر است نبود ،بيم نابودي نسل ماهيان دور از انتظار نيست.

وي همچنين تصريح كرد: تكنولوژي فعاليت‌هاي صيادي موجود ، بيش از حد ظرفيت درياي خزر مي‌باشد كه نياز به بازنگري دارد.

وي براي جلوگيري و بهبود وضعيت ماهيان درياي خزر به ويژه ماهي خاوياري خواستار همكاري بين شيلات و دانشگاه شد.

"عباس اسماعيلي" دكتراي محيط زيست ومعاون پژوهش دانشكده تربيت مدرس نور گفت: آلودگي‌هاي درياي خزر بيشتر از سوي كشورهاي حاشيه شمالي خصوصا كشور جمهوري آذربايجان بواسطه استخراج نفت مي‌باشد.

وي افزود: از طرف ديگر آلودگي‌هايي انساني ناشي از جمعيت ساكن در سواحل دريا و فاضلاب مراكز صنعتي مسير رودخانه‌هاي منتهي به اين دريا، درياي خزر را با خطر جدي زيست محيطي روبرو كرده است.

وي ادامه داد: آلودگي از سوي ايران فقط آلودگي انساني بوده كه بايستي سازمانهاي مربوط دقيق تر وظايف خود را انجام دهند.

اسماعيلي يادآور شد: حيات دريا وابسته به رودخانه مي‌باشد و عوامل آلودگي رودخانه‌ها و دريا فيزيكي، شيميايي يا بيولوژي است.

معاون پژوهش دانشكده تربيت مدرس نور خاطرنشان كرد: براي نجات درياي خزر بايد از خشكي شروع كرد، چون دريا آلودگي ندارد و آلودگي حاصل حفاري نفت بخش كوچكي از آلودگي را تشكيل مي‌دهد.

وي ادامه داد: رود ولگا از ميان ‪ ۱۶‬شهر عبور مي‌كند و صنايع موجود اين شهرها سبب آلودگي اين رود و درياي خزر مي‌شود، بنا براين بايد با مطالعه دقيق روي منابع آلودگي در زمان مشخص و مديريت صحيح نسبت به كاهش اين مشكل اقدام كرد.

اسماعيلي اضافه‌كرد: آنچه براي آلوده‌نمودن درياي خزر لازم بوده شامل همه آلودگي‌هاي ذكر شده و ورود گونه شانه‌داران به حد لازم و تكميل انجام گرفته است و چون درياي خزر محيطي بسته است نمي‌تواند اين آلودگي‌ها را جابجا كند.

وي ادامه داد: لذا قبل از رسيدن به بحران بايد جلوي اين آلودگي‌ها گرفته شود و درغير اين صورت كسي نمي‌تواند چاره‌اي بينديشد.

وي ادامه‌داد: نجات درياي خزر مقوله‌اي فرا ملي است، رفع مشكلات اين دريا با همكاري ساير كشورهاي حاشيه دريا امكان پذير است.

اين استاد گفت: در پايان قرن بيستم درياي سياه شاهد تجربه بسيار تلخ زيست محيطي بود و آن ورود گونه مهاجم شانه‌داران از طريق توازن آب كشتي ها به اين دريا بود.

اسماعيلي ادامه داد: حضور شانه داران سبب نابودي پلانكتونها و آبزيان اين دريا شده است.

اسماعيلي گفت: شانه‌داران و افزايش سريع آنها سبب به هم خوردن تعادل بيولوژيك درياي خزر شده و عامل جدي در نابودي ماهيان به ويژه خاوياري مي‌باشد.

به گفته اسماعيلي اين گونه مهاجم با تغذيه از لارو تخم ماهي، موجب كاهش شديد جمعيت ماهيان خصوصا خاوياري شده است.

وي تصريح كرد: براي مبارزه با شانه‌داران بايد مطالعه وتحقيق دامنه داري انجام شود و رهاسازي گونه جديد، دشمن شانه‌داران امري ضروري است.

وي ادامه داد: وجود شانه‌داران سبب كاهش جمعيت وسيع پلانكتونها و ژتو- پلانكتونها، جمعيت فكهاي دريايي، اختلال در زنجيره غذايي، بهم خوردن نظم اكوسيستم درياي خزر شده است.

وي مبارزه بيولوژيكي را بهترين راه حل اين مشكل درياي خزر عنوان كرد.

"رجب محمد نظري" ديگر محقق و متخصص ماهيان خاوياري گفت: در ‪ ۵۰‬سال گذشته صيد سالانه ماهيان خاوياري در جهان از ‪ ۲۰‬هزار تن تا ‪ ۴۰‬هزار تن در نوسان بوده ولي به علت ارزش غذايي اين گونه ماهيان بيشتر صيد مي‌شود.

نظري بيان داشت: در ‪ ۱۰‬سال گذشته صيد ماهيان خاوياري در خزر به ‪ ۱۳‬هزار تن و حتي گاهي به هشت هزار تن رسيده است.

اين متخصص ماهيان خاوياري، نبود قانون صيد يكسان بعد از فروپاشي شوروي سابق را يكي از مهمترين علت‌هاي كاهش ماهيان خاوياري در خزر عنوان كرد.

وي گفت: كشورهاي تازه استقلال يافته هيچ گونه كنترلي بر صيد اين گونه‌ها ندارند و قاچاق خاويار به حداكثر خود رسيده است.

به گفته نظري اكنون جمعيت ماهيان خاوياري در درياي خزر بستگي به تكثير طبيعي و مصنوعي دارد.

وي ادامه داد: توليد سالانه ‪ ۱۰۰‬ميليون بچه ماهي از سوي كشورهاي حاشيه و رهاسازي آن به درياي خزر ضروري است.(irna)