مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، اشکان جهان آرای: پروفسور «مرتضی نورایی» دانش‌آموخته تاریخ محلی مکتب منچستر از انگلستان است. او سال 67 در رشته تاریخ از دانشگاه اصفهان فارغ‌التحصیل شد و سال 70 کارشناسی ارشد خود را در همین رشته از دانشگاه شهید بهشتی دریافت کرد. نورایی پس از چند سال فعالیت پژوهشی در زمینه تاریخ، برای ادامه تحصیل راهی انگلیس شد و سال 79 با مدرک دکترای تاریخ محلی از دانشگاه منچستر فارغ‌التحصیل شد. او پس از آن فعالیت‌های خود را از سال 80 روی مبانی تاریخ شفاهی و تاریخ محلی در ایران آغاز کرد و در سال 86 گرایش تاریخ محلی را برای نخستین بار در ایران، در مقطع دکترای دانشگاه اصفهان پایه‌گذاری کرد.

تلاش‌های دکتر نورایی در زمینه تاریخ محلی به تشکیل انجمن تاریخ محلی در سال 90 انجامید که نتیجه آن برگزاری 4 نشست تاریخ محلی در اصفهان و خراسان رضوی بود. پنج‌شنبه هفتم اسفندماه 93 نیز قرار است پنجمین نشست تاریخ محلی ایران با محوریت تاریخ محلی مازندران، برای نخستین به صورت بین‌المللی در مجتمع پردیس نیروی انتظامی مازندران در جاده دریای ساری برگزار شود. نورایی در حال حاضر استاد تاریخ و عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان است. گفت‌وگوی کوتاه ما را با پدر تاریخ نوین محلی در ایران را می‌خوانید:

آقای دکتر، پایه‌گذاری این رشته در ایران چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
پس از چند سال پژوهش در این زمینه، در سال 86 تلاش شد که با تشکیل دوره دکترا، فهم علمی مناسبی از تاریخ محلی در ایران ایجاد شود و نگرش‌های محلی را در قالب و مسیر نگرش ملی تعریف کنیم. تاریخ محلی در وجه بین‌المللی بیش از آن‌که نظرگرا باشد، تاریخی عمل‌گراست. معتقدیم که تاریخ‌نگاری در سطح ملی به ابزارها و ساز و کارهای تاریخ محلی نیاز دارد.

نگرش تاریخ محلی در دنیا چیست؟
در روی دیگر این فعالیت، نگرش علمی وجود دارد. نگرش علمی در تاریخ‌نگاری محلی ایجاد گفتمان فرهنگی بین مناطق مختلف است. البته تاريخ‌نگاری محلي در گذشته تاريخ فضائل يك شهر يا منطقه بود. اما امروز با توجه به شرايط مختلف و تئوری‌های گوناگون مطرح شده، مباحث تاريخ محلی نبايد فضائل نگاری باشد. بلكه به ويژگی‌های هر منطقه، شهر يا محله بايد پرداخت. با نگاه طولی و عرضی می‌توان به تاريخ هر منطقه پرداخت. نگاه طولي از گذشته تاكنون است. اما نگاه عرضي با توجه به جوانب مختلف و نگاه به تمام مسائل كوچك و بزرگ يك منطقه است. از این منظر تاريخ محلي تاريخی جزء‌نگر است.

یعنی پرداختن به تاریخ محلی و شفاهی در جامعه به شکلی گسترده، پیامدهای اجتماعی برای آینده هم می‌تواند داشته باشد؟
حتماً همین‌طور است. برای دستیابی به یک جامعه آزاد، مشارکت اجتماعی یک ضرورت است. مشارکت اجتماعی هم فقط در صورت وجود مشارکت تاریخی ممکن خواهد بود. به عبارتی اگر جامعه‌ای به تاریخ خود توجه داشته باشد، آینده خود را مورد توجه قرار داده است. برای ایجاد مشارکت تاریخی هم باید همه جامعه را تحریک کرد که تاریخ شفاهی در این زمینه یک راهبرد مناسب و کاربردی است.
پیشرفت هر کشور مشروط بر بهره‌مندی از همه امکانات و ظرفیت‌های آن کشور است. تاریخ شفاهی کمک می‌کند که همه داشته‌های یک کشور همواره در دسترس باشد. به عبارتی تاریخ محلی و شفاهی یعنی همین‌که تمامِ پیشینه یک جامعه در آینه آینده وجود داشته باشد. از نگاه تاریخ محلی علاوه بر چهره‌ها و رویدادهای برجسته، کلِ جامعه ظرفیت حضور در آینده و ثبت در تاریخ را دارد.

چه شد که مازندران برای پنجمین نشست انتخاب شد؟
ریشه اصلی این انتخاب را می‌توان پیگیری و اصرار تعدادی از فرهنگ‌دوستان و فعالان حوزه تاریخ این استان دانست. خوشبختانه علاوه بر پیگیری اولیه در پایان چهارمین نشست تاریخ محلی ایران، استقبال خوبی هم در بین اهالی فرهنگ این استان مشاهده شد. ما هم تلاش کردیم تا جایی که ممکن است به این استقبال واکنش مثبت نشان دهیم. به همین دلیل پیشنهاد دادم که نشست پنجم تاریخ محلی پس از اصفهان و مشهد، در ساری، با محوریت تاریخ محلی مازندران در قالب یک همایش بین‌المللی و به صورت تخصصی و علمی‌تر برگزار شود.
از سوی دیگر ظرفیت‌های بالای فرهنگی و تاریخی مازندران نیز گرایش مجموعه به برگزاری تخصصی‌تر این همایش در این استان را افزایش داد. مازندران منطقه‌ای مرزنشین است که در ادوار مختلف تاریخی هم آسیب‌هایی دیده و هم ایران را از برخی آسیب‌ها حفظ کرده است.

استمرار و گسترش این برنامه‌ها چقدر در دستور کار انجمن قرار دارد؟
تاریخ محلی مختص به یک منطقه یا استان نیست. در هر منطقه‌ای که استقبال از برگزاری این همایش‌ها باشد می‌توان برنامه‌ای برای آغاز پرداختن به تاریخ محلی را برگزار کرد. هدف و نگرش انجمن تاریخ محلی این است که روزی در همه استان‌ها شاهد فعال شدن شعبه‌های این انجمن باشیم. برای تحقق این هدف به همکاری و همگرایی همه فعالان تاریخ و فرهنگ و دانشگاهیان سراسر کشور نیاز است. ضمن این‌که حمایت مسئولان به این فرآیند شتاب بیشتری خواهد بخشید. همه باید در ثبت تاریخ مشارکت کنند و تاریخ‌نگاری همگانی شود. برای این کار بهترین تریبون، رسانه‌ها و نظام آموزشی هستند. نخستین دستاورد این همایش در مازندران، گرد هم آوردن تعدادی از اصحاب فرهنگ این استان برای رسیدن به یک هدف مشترک است. امیدواریم این اتفاق استمرار داشته باشد و به یک نتیجه مناسب ختم شود.

*مطالب مرتبط

برای هیچ کجا به اندازه مازندران تاریخ ننوشته اند

مقاله های برتر همایش بین المللی تاریخ محلی مازندران معرفی شد

همایش‌ تاریخ محلی بازنمايي هویت‌ فرهنگی ماست

بیشتر مقاله ها را غیرمازندرانی ها نوشتند

پیش همایش سوم در بابل/رونمایی از تمبر یادبود

بیشترین اقدام سندپژوهی مجلس درباره مازندران است

پیش همایش تاریخ محلی در بابل

در تاریخ محلی از همسایگان خود عقب‌تر هستیم

همایش تاریخ محلی قدم خوبی برای مازندران است

نخستین نشست بین المللی تاریخ محلی مازندران برگزار می شود

بررسی تاریخ محلی مازندران در یک نشست بین المللی

اصغری آقمشهدی: آماده همکاری هستیم

مازندران میزبان پنجمین نشست تاریخ محلی